Çocuklarda okul korkusu okula gitme konusunda isteksiz olma, bu konuda kaygı duyma şeklinde kendini gösteren bir durumdur. Özellikle ilk defa okul tecrübesi yaşayan çocuklarda daha çok görülebilen okul fobisi; çocuklar, anne babalar ve okul personeli açısından strese neden olabilen bir problemdir. Kız ve erkek çocuklarda benzer oranlarda rastlanan çocuklarda okul korkus, sizin de gündeminizde olan bir konuysa soruna ciddiyet ve hassasiyetle yaklaşmanız gerekir. Okul fobisi nedir, belirtileri nelerdir ve okul korkusu nasıl çözülür sorularının cevaplarını arıyorsanız, detaylara göz atabilirsiniz.
Okul Korkusu Nedir?
Çocuklarda okul korkusu, okula dair olumsuz çeşitli olumsuz düşüncelerle şekillenen ve okul ile ilgili olumsuz söylemlerle gelişip kaçınmaya kadar uzanan bir kaygı durumudur. Okula dair olumsuz düşünceler okul öncesi çağda olabileceği gibi ergenlik döneminde de görülebilir. En sık okulla ilk tanışılan dönemleri kapsayan 5-7 yaş aralığında rastlanır. Her iki durumda da farklı motivasyonlar etkili olabilir.
Anne babanın kaygılı tutum geliştirmesi, anne-çocuk ilişkisinin bağımlılık düzeyinde olması, huzursuz ve gergin aile ortamı, kardeşin dünyaya gelmesi, okula başlama ile anlatımların ve eylemlerin doğru şekilde gerçekleştirilmemesi, baskı ve kaygı dolu bir aile ortamının varlığı, arkadaş ya da öğretmene adapte olamama, olumsuz akran ilişkisi gibi pek çok sebep okul korkusunun oluşmasına neden olabilir. Her şeyi annesi ya da bakımını üstlenen kişi tarafından yapılan ve bu nedenle özerkliğini ilan etmesine izin verilmemiş olan çocuklarda okul korkusu görülme olasılığı fazladır. Bunun yanı sıra ev ortamının dışındaki her yerin ve herkesin güvensiz olduğu fikrinin aşılanması ve aşırı ilgi de okul fobisine zemin hazırlayabilir. Küçük kardeş varsa okula bırakıldıktan sonra annenin kardeşi ile vakit geçirdiğini düşünen çocuklarda da adaptasyonda zorluklar görülebilir. Tüm bu sebeplerin üzerine gidilmezse ve doğru şekilde çözümlenmezse okul korkusu kronik okul korkusuna dönüşebilir. Bu noktada kronik ve akut okul korkusu detaylandırmak gerekir.
Akut okul korkusu yaşayan çocuklar kendi evinde mutludur. Her yaşta ve dönemde görülebilen akut okul korkusunda akran ilişkilerinde ve sosyal etkinliklerde herhangi bir sorun yaşanmaz. Okul gündeme geldiği zaman bazı belirtiler ortaya çıkabilir. Kronik okul korkusu ise zaman içerisinde gelişir. Geçmiş dönemde akut okul korkusu yaşanması ve bunun çözümlenememesi ileride bu korkunun kronikleşip yer etmesine neden olabilir. Kronik okul korkusunda sadece okuldan değil okul dışındaki faaliyetlerden de keyif almama ve uzaklaşma durumu gözlenir. Korkuların yerleşip ileride daha büyük sorunlara yol açmaması için çocuğunuzu takip ederek duruma zamanında ve doğru yöntemler ile müdahale etmeniz son derece önemlidir.
Okul korkusu söz konusu ise öncelikle çocuğunuzun davranış ve tutumlarını iyi bir şekilde gözlemleyerek, onunla iletişime geçip kendine ifade etmesine fırsat tanıyarak ve okul korkusu belirtilerini gözden geçirerek bu sorunun da üstesinden gelebilirsiniz.
Okul Korkusu Belirtileri Nelerdir?
Okul korkusu çeşitli fiziksel, psikolojik ve davranışsal değişimler ile kendini gösterebilir. Daha önce çocuğunuzda gözlemlemediğiniz bazı davranışlar okul korkusu sonucu gelişmiş olabilir. Okul korkusu yaşayan öğrencilerde görülen bazı belirtileri şöyle sıralamak mümkündür:
- Sebepsiz ağlama
- Baş dönmesi, baş ve karın ağrısı, mide bulantısı
- Asabiyet
- İçe kapanıklık
- Enerji kaybı
- Uyku düzeninde bozulmalar
- İştahsızlık
- Öfkeli ve saldırgan tutumlar
- Alınganlık
Çocuklarda Okul Korkusunu Yenmenin Yolları
Çocuklarda okul korkusu üstesinden gelinemeyecek bir sorun değildir. Ancak bu duruma doğru şekilde yaklaşmak ve çocuğun okulla tanışacağı ilk günlerde doğru bir tutum içerisinde olmak gerekir. Okul korkusu nasıl yenilir sorusunun cevabına geçmeden önce ilk defa okul tecrübesi yaşayacak olan çocukların akıllarına gelebilecek bazı soruları ve durumları sıralamak çocuğunuzun olası ruh hali ile ilgili fikir edinmenizde size yardımcı olabilir:
- Kimseyi tanımıyorum.
- Annem beni ne zaman alacak?
- Evimiz okuldan çok uzakta bir yerde mi?
- Okulda bana kim yardım edecek, ihtiyaçlarım giderilecek mi?
- Annem beni burada bırakıp gidecek mi?
- Ya annem beni almaya gelmezse?
- Evde istediğimi yapabiliyordum. Okulda kurallar var.
Her çocuk tüm yönleriyle biriciktir. Bu nedenle değişimlere, yeni başlangıçlara verecekleri tepkiler de farklı olabilir. Bazı çocuklar sorunsuz bir şekilde okula uyum sağlarken, bazı çocukların adaptasyon süreci zor olabilir, uzun zaman alabilir. Çocukların iletişim becerilerinin yüksek olduğunu, duygularını ifade edildiği ve sosyalleştiği bu dönemde onunla konuşarak, güven aşılayarak kaygılarını en az düzeye çekebilirsiniz. Sadece konuşarak bile sorunun çözümüne dair önemli bir yol alabilirsiniz.
Empati Kurun, Çocuğunuzu Anladığınızı Gösterin
Her konuda olduğu gibi okul korkusu konusunda da çocuğunu ile empati kurmanız oldukça önemlidir. Kendinizi onun yerine koyup neler hissedebileceğini anlamaya çalışmanız yaklaşımınız ile ilgili bir yol belirlemenize yardımcı olabilir. Sizinle iletişime geçtiği anlarda onu anladığınızı ifade etmeniz, olumlu ve yapıcı bir iletişim dili kullanmanız son derece önemlidir.
Öğretmeni Bilgilendirin
Öğretmenler okul korkusu yaşayan çocuklara nasıl yaklaşmaları gerektiği konusunda hem bilgili hem de deneyimli kişilerdir. Bu konuda size yardımcı olabilirler. Çocuğunuzun okul korkusu yaşadığını belirtmeniz öğretmenin bu konuda size destek olmasını sağlar. Hem çocuğunuz ile yakından ilgilenebilir hem de sizi doğru bir şekilde yönlendirebilir.
İlk Gün Birlikte Okula Gidin
Çocukların okula adaptasyonunu sağlamak için 2006 yılından bu yana Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Okula Uyum Programı uygulanıyor. Anne babaların da dahil edildiği, kısa süren ve bu şekilde çocukların okula alıştırılmaya çalışıldığı programda okul öncesi ve ilköğretim 1. sınıf öğrencileri okul fikrine yaklaştırılmasına çabalanır. Siz de uyum günleri çerçevesinde çocuğunuzla okula giderek adaptasyon sürecine destek olabilirsiniz. Hatta eğitim dönemi başlamadan önce çocuğunuzla okula gitmeniz, bu yeni ortamı tanıtmanız aidiyet ve güven duygusunun gelişmesine yardımcı olabilir. Okul dönemi başladığında sınıfı onun için nispi oranda tanıdığı bir mekan haline gelir. Bir oyun ablası ya da çocuk bakıcısı desteği alarak çocuğunuzu büyüttüyseniz bu süreçte yanınızda olmasını isteyebilirsiniz. Güven duygusu kişilerle okulda ilk gün tecrübesini yaşaması faydalı olabilir.
Okulun Sosyal Yönlerini Gösterin
Okul çağında çocuklar sosyaldir. Çevreleri ile iletişime girmeyi ve aktif olmayı severler. Okulun sosyal yönleri üzerinde durmak çocuklarda okul korkusunu yenmeye yardımcı olabilir. Çocuğunuzla okulda yapılan aktiviteler, geziler, eğlenceli oyunlar ve arkadaş ortamı ile ilgili konuşmanız ikna edici olabilir.
Okul Hakkındaki Şikayetlerine Önem Verin
Çocuğunuz okula başladıktan sonra onunla daima iletişim halinde olmaya çalışın. Okuldaki izlenimlerini sormanız ve anlattıklarını dikkatle dinlemeniz yarar sağlayabilir. Şikayetlerini dikkate almanız ve üzerinde durmanız son derece önemlidir. Böylece kaygılarını giderme konusunda daha faydalı ve doğru adımlar atabilirsiniz. Çocuğunuzla iletişimdeyken, okul tecrübelerini anlatmasını isterken yönelttiğiniz sorulara dikkat etmeye çalışmalısınız. Sorgulayıcı bir tavır yerine yapıcı bir üslupla soracağınız sorulara cevap alma ihtimaliniz çok daha yüksek olabilir. Ayrıca sizin kaygılı ve sorgulayıcı üslubunuz, çocuğunuza da yansıyarak okulu endişe verici bir yer olarak algılamasına neden olabilir.
Profesyonel Destek Alın
Çocuğunuzun ilk okul tecrübesi ise bir süre adaptasyon sorunları yaşaması oldukça normaldir. Alışık olduğu ortamı ve bağlı olduğu kişileri bırakmak istemeyebilir. Bu yeni süreci reddedebilir. Doğru adımlarla uyum sürecindeki zorlukların zaman içerisinde azalması ve çocuğun okula tam olarak adapte olması beklenir. Bununla birlikte ortalama 10 gün geçmesine rağmen uyum ve okul korkusu konusunda herhangi bir yol alınamadıysa, kaygı düzeyinde azalma gözlenmiyorsa çocuğun okula gönderilmesinden vazgeçilebilir. Bu noktada okula hazır olmadığı düşünülebilir. Okul korkusu konusunda sonuç alamıyorsanız bir uzmandan destek almanız faydalı olabilir. Uzman yardımıyla okul korkusu ile ilgili altta yatan sebepleri bulabilir, sorunun çözümüne ilişkin doğru ve emin adımlar atabilirsiniz.
Okula Gitmesinin Zorunlu Olduğunu Anlatın
Çocuklarda okul korkusunu yenmek için yapılabilecek bir başka adım yaşadığı bu sürecin herkes için geçerli ve zorunlu olduğunu ifade etmenizdir. Belirli bir yaşa gelen tüm çocukların okula gitmesinin bir zorunluluk olduğunu ona anlatabilirsiniz. Bu yolla öğreneceği şeylerden, edineceği yeni arkadaşlardan ve eğlenceli günlerden bahsederek bu duruma adapte olmasına yardımcı olabilirsiniz.
Güven Aşılayın
Çocuklarda okul korkusunu aşmanın en önemli yollarından biri güven duygusu oluşturmaktır. Güven duygusu bebeklikten itibaren en önemli ve temel duygulardan biridir. İhtiyaçları zamanında giderilen bir bebekle annesi arasında temel güven duygusu gelişir ve bu duygu onun ileriki yaşamına da etki eder. Bu derece önemli olan güven duygusu, okula adaptasyon sürecinde de ayrı bir yere sahiptir. Onun her zaman yanında olduğunuzu hissettirmeniz, ifade etmeniz, zamanında okuldan almanız size bu konuda da güvenmesini sağlar. Bu noktada okul çıkışlarında belirttiğiniz zamanda çocuğunuzu almanız kaygı düzeyini azaltarak okul ortamına güvenmesine yardımcı olur.
Çocuklarda okul korkusunu yenme konusunda size rehberlik edecek diğer önerileri de şöyle sıralamak mümkündür:
- Çocuğunuzun okula başlayacağı fikrine öncelikle sizin adapte olmanız çocuğunuzu bu sürece doğru hazırlayabilmeniz açısından önemlidir. Duygusal manada kendinizi güçlü tutmanız, kaygı ve üzüntülerinizi yansıtmamanız, çocuğunuzun gelişimi için bu sürecin oldukça önemli ve gerekli olduğunu kendinize anlatmanız gerekir.
- Okul korkusunu yenme ile ilgili yazılan çocuk kitaplarından destek alabilirsiniz. Hikayeler, resimler çocukların ilgisini çeker. Bu durumları başka çocukların da yaşadığını kitaplardan öğrenmesini sağlayarak rahatlamasına yardımcı olabilirsiniz. Ayrıca beraber kitap okumanız bu süreçte hem size hem de çocuğunuza fayda sağlayabilir.
- Her şeyi detaylı bir şekilde anlatmaya özen gösterin. Sorularına sabırla, geçiştirmeden ve mantık çerçevesinde cevaplar vererek kaygı bulutlarının dağılmasını sağlayabilirsiniz.
- Çocuğunuz bazen okula gitmek istemeyebilir. Bu noktada kararlı ve tutarlı olmanız son derece önemlidir.
- Çocuğunuzun evini ve ailesini anımsatan bir nesne ile okula gitmesini sağlayabilirsiniz. Bu şekilde manevi yönden rahatlayarak güven ve huzur duymasına yardımcı olabilirsiniz.
- Çocuklar özellikle ilk günlerde her şeyin aynı rutinde devam ettiğinden emin olmak isteyebilirler. Aynı güven, sevgi ve şefkat ortamının sürdüğünü görerek rahatlayabilirler. Bu nedenle okuldan sonra çocuğunuzla kaliteli vakit geçirmeniz son derece önemlidir.
- Çocuklarda okul korkusunun üstesinden gelmek için okul personeli ile ortak bir dil konuşmak ve iletişimde kalmak gerekir.
- Çocuklar rutinlerden çok hoşlanırlar. Rutin davranışlar ve düzen, güven duygusunun oluşmasını sağlar. Çocuğunuzu okula bırakırken bir rutin belirleyebilirsiniz. Sarılmak, öpmek, özel bir sözcük ya da özel bir hareket ile bir rutin oluşturarak okul korkusunun üstesinden gelme konusunda farklı bir adım atabilirsiniz.
Çocuklarda okul korkusu oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Çocuğunuzun korku ve kaygılarını önemseyerek ve altta yatan sebebi bularak sorunu kolaylıkla çözebilirsiniz. Endostel İnsan Kaynakları Danışmanlık portföyünde bulunan alanında uzman oyun ablaları ve bakıcılar ile çocuğunuzun okul korkusunu güven ve sevgi ile kolayca aşabilirsiniz.